2.21.1. Określenie czasu . Tabela 31. Czas, jaki upłynął między postanowieniem o powołaniu biegłego a wpływem opinii do organu w roku 2002 i 2004 . Czas między postanowieniem o powołaniu biegłego a wpływem opinii . 2002 Rok 2004 . l.b. % l.b. % do miesiąca 51 12,7 82 20,0 . od 1 do 3 miesięcy 19 4,7 38 9,4
Biegły sporządzając opinię na zlecenie sądu zobowiązany jest do korzystania z zebranego przez sąd materiału dowodowego i nie ma uprawnień do dokonywania ustaleń faktycznych we własnym zakresie. W ostatnich latach coraz bardziej zauważalny jest wzrost znaczenia dowodu z opinii biegłego w procesie cywilnym. Praktyka pokazuje, iż obecnie w przeważającej liczbie spraw podstawą rozstrzygnięcia Sądu jest opinia biegłego sądowego powoływanego zarówno na wniosek strony, jak i z urzędu przez sam organ procesowy. Z jednej strony taki stan rzeczy związany jest ze znacznym skomplikowaniem życia codziennego poprzez nowoczesne technologie. Z drugiej strony sądy chętnie opierają swoje rozstrzygnięcia na jednoznacznych i stanowczych wnioskach wypływających z opinii biegłych sądowych. Dlatego też spektrum spraw, w których rzeczoznawcy powołani są przez Sąd do sporządzenia opinii jest coraz szerszy i bardziej się, iż Sądy przesyłają biegłemu postanowienie zawierające tezę dowodową wraz z materiałem dowodowym, który nie tylko nie jest wystarczający do sformułowania wiążącej opinii, lecz także często w ogóle nie daje możliwości jej sporządzenia. Z praktyki wynika, iż biegli nie zwracają akt do sądu ze wskazaniem, iż materiał dowodowy jest zbyt skromny do przygotowania opinii. Wręcz przeciwnie, biegli podejmują czynności zmierzające do uzupełnienia materiału dowodowego we własnym zakresie - faktycznie przeprowadzając postępowanie dowodowe. Praktyka ta jest jednak błędna i może doprowadzić do niekorzystnych konsekwencji zarówno procesowych, jak i także dotyczących osobiście zasadą procesu cywilnego jest zasada kontradyktoryjności. Zasada ta opiera się na założeniu, iż sąd orzeka w sprawie na podstawie materiału dowodowego wskazanego przez strony procesu. Oznacza to, iż w interesie stron leży to, aby materiał dowodowy był kompletny i pozwalał na wydania korzystnego dla nich rozstrzygnięcia. Opinia biegłego jest dowodem powoływanym w przypadku, gdy dla rozstrzygnięcia konieczne jest posiadanie wiadomości specjalnych. Podstawę do przygotowania opinii stanowi materiał dowodowy zgromadzony w toku procesu, a biegli nie są uprawnieni do jego uzupełniania, nawet jeśli uważają, iż jest on niekompletny. Częstym błędem jest przeprowadzanie przez biegłego czynności, które zastrzeżone są dla organu procesowego takich jak choćby przesłuchanie świadków czy też dowód z dokumentów. Obowiązkiem biegłego jest opieranie się na dowodach zgromadzonych w toku postępowania sądowego, ponieważ konsekwencje jego niekompletności obciążają stronę procesu, na której spoczywa ciężar dowodu. Biegły uzupełniając postępowanie dowodowe wykonywałby czynności dowodowe faktycznie na rzecz tej strony procesu, która wbrew zasadzie kontradyktoryjności nie przedstawiła kompletnego materiału dowodowego pozwalającego dokonać rozstrzygnięcia na jej korzyść. Skoro strona nie powołała dowodu z zeznań konkretnego świadka to biegły nie może naprawiać jej błędu poprzez przesłuchanie tego świadka. W uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego z dnia 3 grudnia 1999r. (Sygn. akt: II UKN 239/99) szczegółowo omówiony został przypadek biegłego rzeczoznawcy, który zastąpił sąd ustalając za niego stan faktyczny w sprawie i przeprowadzając szczegółowe postępowanie dowodowe (w tym przesłuchiwał świadków). W rezultacie Sąd Najwyższy stwierdził, iż rozstrzygnięcie sądu było nieprawidłowe, ponieważ opierało się jedynie na ustaleniach faktycznych biegłego - sąd sam nie ustalił żadnych istotnych biegłych, które zawierają ustalenia wykraczające poza materiał dowodowy zebrany w toku procesu ? stanowią łatwy obiekt ataków strony, dla której opinia ta jest niekorzystna. Szczególnie istotnego znaczenia nabierają nieprawidłowe czynności biegłego w postępowaniu gospodarczym lub po uprzednim zastosowaniu przez sąd zobowiązania pełnomocników stron procesu ze skutkiem z art. 207 par 3 W takich sytuacjach powoływanie nowych twierdzeń i dowodów przez strony procesu jest niedopuszczalne, oprócz przypadków wyjątkowych. Biegły we własnym zakresie przeprowadzałby zatem dowód, którego strony procesu faktycznie nie mogą już powołać, co prowadziłoby do poważnego naruszenia przepisów postępowania o prekluzji dowodowej. W takim przypadku zachodzi poważna groźba, iż opinia biegłego zostanie uznana za nieprzydatną dla rozstrzygnięcia sporu, a biegły może zostać pozbawiony części wynagrodzenia za jej dla sytuacji, w których materiał dowodowy jest niewystarczający do sporządzenia opinii podpowiada orzecznictwo Sądu Najwyższego. W wyroku z dnia 22 maja 1978r. Sąd Najwyższy stwierdził jednoznacznie, iż sąd może zasięgnąć opinii występującego w sprawie biegłego, czy i w jakim zakresie należałoby uzupełnić postępowanie dowodowe, aby zebrany w sprawie materiał i ustalenia faktyczne stanowiły wystarczającą podstawę do wydania opinii prawidłowej i wolnej od niepewności związanej z niejasnym stanem faktycznym, do którego opinia ma się odnosić. Jednocześnie należy podkreślić, iż to rolą biegłego jest zwrócenie uwagi sądu na niekompletność materiału dowodowego. Biegły winien zatem przeanalizować materiał dowodowy, a następnie przed przystąpieniem do sporządzania opinii zwrócić uwagę sądu na braki w ustaleniach stanu faktycznego. Pozwoli to biegłemu na uniknięcie dokonywania kolejnych uzupełnień opinii na żądanie sądu i przyspieszy samo postępowanie zakończenie podkreślam, iż biegły nie może dokonywać we własnym zakresie zarówno ustaleń faktycznych, jak i prawnych. To jedynie sąd uprawniony jest do rozstrzygania sporu, a biegły jest niezależnym ekspertem, który nie może oceniać ani ustalać stanu faktycznego i Jerzy KrotoskiPrzypisy:1. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 grudnia 1999r., Sygn. akt: II UKN 239/99, LEX nr Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 lutego 1978r., Sygn. akt: I CR 177/78, publ. OSP 1979/5/83.
sąd orzeka na podstawie twierdzeń i dowodów dostarczonych przez strony (art. 232 k.p.c.), a sam tylko wyjątkowo ma obowiązek prowadzenia postępowania dowodowego z urzędu. Takiego obowiązku w szczególności nie sposób dopatrzyć się w sprawach o charakterze gospodarczym, toczących się z udziałem podmiotów
Biegłym sądowym jest osoba, która posiada doświadczenie zawodowe i odpowiednią wiedzę w danym zakresie. Jest ekspertem w zakresie swojej działalności powoływanym w postępowaniu sądowym w celu przedstawiania fachowych opinii o okolicznościach mających znaczenie dla sprawy, a których wyjaśnienie wymaga specjalistycznej wiedzy. 1. Kto może zostać biegłym sądowym? 2. Biegły musi być ekspertem i kulturalnym człowiekiem 3. Zachowanie biegłego podlega ocenie sądu 4. Biegły piastuje ważną funkcję i musi o tym pamiętać 5. Ustanowienie biegłego 6. Rodzaje biegłych sądowych 7. Obowiązki biegłego 8. Jak wygląda praca biegłego sądowego? 9. Zasięganie opinii biegłego lub instytucji 10. Dopuszczenie dowodu z opinii biegłego 11. Obowiązek pełnienia czynności biegłego 12. Biegły a ocena jakości materiału dowodowego 13. Wyrok Sądu Apelacyjnego 14. Oddalenie wniosku dowodowego 15. Wyrok Sądu Najwyższego 16. Dowód był nieprzydatny, a wręcz niedopuszczalny 17. Wynagrodzenie biegłego 18. Wynagrodzenie czy koszty? 19. Czy opinia biegłego jest wiążąca dla sądu? 20. Opinia niepełna lub niejasna, sprzeczne opinie 21. Czy można podważyć opinię biegłego? 22. Zarzuty do opinii 23. Co jeśli nie uda się zakwestionować opinii? 24. Opinia fałszywa, nierzetelna lub wydana z nieusprawiedliwionym opóźnieniem 25. Procedura 26. Wyłączenie biegłego 27. Opinia biegłego 28. Zwolnienie z funkcji biegłego 29. Lista biegłych sądowych Kto może zostać biegłym sądowym?Zgodnie z § 12 rozporządzenia, biegłym może być ustanowiona osoba, która:korzysta z pełni praw cywilnych i obywatelskich;ukończyła 25 lat życia;posiada teoretyczne i praktyczne wiadomości specjalne w danej gałęzi nauki, techniki, sztuki, rzemiosła, a także innej umiejętności, dla której ma być ustanowiona;daje rękojmię należytego wykonywania obowiązków biegłego;wyrazi zgodę na ustanowienie jej wiadomości specjalnych powinno być wykazane dokumentami lub innymi dowodami. Ocena, czy posiadanie wiadomości specjalnych zostało dostatecznie wykazane, należy natomiast do prezesa sądu stanowi osoba, która chce zostać biegłym tłumaczem języka migowego. Może nią bowiem zostać tylko osoba, która ukończyła 21 lat życia oraz posiada „Certyfikat drugi – „T2” – tłumacz przysięgły w zakresie języka migowego” lub tytuł eksperta tego języka wydany przez Polski Związek Głuchych (§ 13 rozporządzenia).Biegły musi być ekspertem i kulturalnym człowiekiemOpinie biegłych często są kluczowym dowodem w postępowaniach sądowych. Jeśli są one bowiem sporządzone fachowo i rzetelnie, sędziowie opierają na nich uzasadnienia orzeczeń. Nawet jednak idealne merytorycznie ekspertyzy nie mogą być traktowane w pełni poważnie, gdy biegły wyraża w nich swoje prywatne poglądy czy nieprzychylnie odnosi się do stron sceptycznym podejściem sądu, możemy się spotkać np. gdy w treści opinii biegły narzeka, że ma daleko na oględziny. Strony się spóźniały, musiał on zatem wynająć pokój w hotelu i w pośpiechu myć zęby. Dalsze wywody, nawet gdyby miały sens i były fachowe, stracą z całą pewnością na wartości przy takim wstępie. Te niedotyczące sprawy sformułowania eksperta na pewno miałyby bowiem wpływ na ogólną ocenę opinii i sceptycyzm sądu w przyznaniu jej przymiotu biegłego podlega ocenie sąduKonsekwencji prywatnych wtrąceń biegłego może być jednak więcej. I to nie dla strony postępowania, ale dla samego eksperta. Tak uznał ostatnio Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie, który wyrokiem z dnia 5 czerwca 2018 roku oddalił skargę na decyzję ministra sprawiedliwości w przedmiocie zwolnienia biegłego z funkcji z powodu utraty rękojmi należytego wykonywania obowiązków zawodowych (VI SA/Wa 393/18).Postępowanie wobec eksperta wszczęte zostało przez Prezesa Sądu Okręgowego w Gdańsku. Poddał on analizie jego dwie opinie sporządzone na zlecenie sądu w Toruniu oraz Mrągowie. Poza treścią merytoryczną zawierały one wiele nieprzystających do powagi sądu, niekulturalnych i ironicznych sformułowań kierowanych pod adresem stron. Nie były to pierwsze przewinienia tego biegłego. Wcześniej wysyłał on do stażysty sądowego oraz sędziego referenta w innej sprawie pisma krytykujące ocenę przygotowanej przez niego związku z tym Prezes kilkukrotnie zwrócił biegłemu uwagę. Następnie wezwał go do zmiany sposobu wyrażania swojego zdania na temat przedmiotu postępowania, stron oraz działania organów władzy sądowniczej. Ekspert pozostał jednak przy swoim stylu formułowania wypowiedzi. Taka postawa eksperta nie dała wyboru Prezesowi Sądu Okręgowego w Gdańsku. Wydał on zatem decyzję o zwolnieniu biegłego z pełnienia funkcji. Rozstrzygnięcie to zostało utrzymane w mocy przez ministra sprawiedliwości, a następnie przez Wojewódzki Sąd ustnie motywy rozstrzygnięcia, sędzia sprawozdawca wskazał, że biegły wykroczył poza merytoryczne stwierdzenia. Niedopuszczalne jest – zdaniem sądu – formułowanie w opiniach personalnej oceny czy krytyki uczestników procesu. Za okoliczność obciążającą uznano ponadto fakt, że biegły nie reagował na kierowane pod jego adresem piastuje ważną funkcję i musi o tym pamiętaćWyrok nie jest jeszcze prawomocny. Może zostać uchylony przez Naczelny Sąd Administracyjny. Będzie tak, jeśli ten stwierdzi uchybienia w toku postępowania w I instancji. Jednak już pierwsze rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie powinny stanowić przestrogę dla biegłych. Muszą oni pamiętać, że piastują doniosłą i istotną funkcję. Ich opinie mają bowiem często decydujący wpływ na wynik sprawy, a co za tym idzie, na prawa i obowiązki obywateli. Dlatego też powinni zachowywać się z należytą powagą. Muszą formułować wyłącznie merytoryczne oceny przedstawionego im stanu faktycznego. W przeciwnym razie mogą bowiem utracić swoje biegłegoZgodnie z § 1 rozporządzenia ministra sprawiedliwości z dnia 24 stycznia 2005 r. w sprawie biegłych sądowych (dalej jako „rozporządzenie”), biegłych sądowych ustanawia przy sądzie okręgowym prezes tego sądu na okres 5 lat. Okres ustanowienia upływa z końcem roku kalendarzowego. Biegli ustanawiani są dla poszczególnych gałęzi nauki, techniki, sztuki, rzemiosła, a także innych umiejętności. Jeśli osoba, która ma zostać ustanowiona biegłym, jest zatrudniona, wymaga się zasięgnięcia opinii zakładu pracy zatrudniającego tę osobę. Natomiast do ustanowienia biegłym osoby wykonującej wolny zawód wymagane jest zasięgnięcie opinii organizacji zawodowej, do której osoba ta należy (§ 3 rozporządzenia).W razie potrzeby ustanowienia biegłego prezes może w szczególności zwrócić się do właściwych stowarzyszeń lub organizacji zawodowych, przedsiębiorstw państwowych, instytucji, szkół wyższych oraz urzędów państwowych o wskazanie osób posiadających teoretyczne i praktyczne wiadomości specjalne w danej gałęzi nauki, techniki, sztuki, rzemiosła, a także innych umiejętności (§ 14 rozporządzenia).Rodzaje biegłych sądowychKodeks postępowania karnego i kodeks postępowania cywilnego wyróżniają trzy rodzaje biegłych sądowych. Należą do nich: biegli sądowi, czyli osoby wpisane na listę sądu okręgowego, biegli ad hoc, czyli biegli powoływani do konkretnej sprawy orazinstytucje biegłegoDo najważniejszych obowiązków biegłego sądowego należy przede wszystkim wydanie opinii na temat związany ze sprawą. Jest to możliwe dzięki przeprowadzeniu odpowiednich badań i wyciągnięciu z nich odpowiednich wniosków. Umożliwia to udzielenie odpowiedzi na stawiane przez sąd pytania. Opinie biegłych są zatem dowodem o szczególnym znaczeniu dla wyniku postępowania. Mimo że przepisy prawa nie precyzują, że przy wyrokowaniu sąd powinien kierować się zawartymi w opinii wnioskami, to jednak ocena przydatności dowodu należy do sądu. Zgodnie z § 5 rozporządzenia biegły nie może odmówić wykonania należących do jego obowiązków czynności w okręgu sądu okręgowego, przy którym został ustanowiony, zleconych przez sąd lub organ prowadzący postępowanie przygotowawcze w sprawach karnych, z wyjątkiem wypadków określonych w przepisach regulujących postępowanie przed tymi przysługuje za wykonanie czynności wynagrodzenie w wysokości określonej odrębnymi przepisami (§ 11 rozporządzenia).Co istotne, biegły jest obowiązany niezwłocznie zawiadomić prezesa o każdej zmianie swego adresu i zamierzonej przerwie w wykonywaniu czynności przez okres dłuższy niż 3 miesiące. Nadzór nad biegłymi sprawuje natomiast prezes sądu wygląda praca biegłego sądowego?Biegły w postępowaniu karnym pełni funkcję pomocnika organu procesowego. Udziela specjalistycznych informacji dowodowych. Pomaga w rozstrzygnięciu sprawy. Jak wygląda takie opiniowanie? Czy istnieją w tym zakresie jakieś ograniczenia?Zasięganie opinii biegłego lub instytucjiZgodnie z art. 193 § 1 ustawy Kodeks postępowania karnego (dalej jako „kpk”), jeżeli stwierdzenie okoliczności mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy wymaga wiadomości specjalnych, zasięga się opinii biegłego sądowego albo biegłych. W celu wydania opinii można też zwrócić się do instytucji naukowej lub specjalistycznej (art. 193 § 2 kpk). Przepisy te normują dopuszczalność, a wręcz wymóg skorzystania w procesie karnym z opinii specjalistów, gdy dla stwierdzenia danej okoliczności niezbędne jest posiadanie wiedzy specjalnej. Wiedza ta obejmuje takie wiadomości faktyczne czy praktyczne, które wykraczają poza przeciętne umiejętności. Jako okoliczności, które wymagają stwierdzenia przy wykorzystaniu opinii biegłego, są przyjmowane np. poczytalność podejrzanego czy rodzaj i stopień uszkodzeń przypadku powołania biegłych z zakresu różnych specjalności o tym, czy mają oni przeprowadzić badania wspólnie i wydać jedną wspólną opinię, czy opinie odrębne, rozstrzyga organ procesowy powołujący biegłych. Stanowi o tym art. 193 § 3 dowodu z opinii biegłegoO dopuszczeniu dowodu z opinii biegłego wydaje się postanowienie. Należy w nim wskazać:imię, nazwisko i specjalność biegłego lub biegłych, a w wypadku opinii instytucji, w razie potrzeby, specjalność i kwalifikacje osób, które powinny wziąć udział w przeprowadzeniu ekspertyzy;przedmiot i zakres ekspertyzy ze sformułowaniem, w miarę potrzeby, pytań szczegółowych;termin dostarczenia opinii (art. 194 kpk).Zakres ekspertyzy polega na wskazaniu, jakiego rodzaju kwestie mają zostać wyjaśnione. Tym samym przedmiot ekspertyzy nie może być ograniczony do wskazania samej tezy dowodowej. Powinien natomiast zakreślać taki obszar opiniowania, który jest niezbędny z punktu widzenia danej sprawy i stawianego wymogu posiadanych wiadomości specjalnych. Na zakres przygotowywanej opinii ma wpływ wskazany biegłemu materiał dowodowy. Ma on stanowić podstawę opiniowania. W postanowieniu o powołaniu biegłego powinno się także określić pytania szczegółowe. Co do zasady, wybór metody przeprowadzenia ekspertyzy pozostaje w wyłącznej kompetencji biegłego. Rezygnacja z wyboru danej metody badawczej jest natomiast dopuszczalna jedynie wtedy, gdy w świetle okoliczności sprawy nasuwają się rozsądne wątpliwości co do tego, czy rezygnacja z przeprowadzenia określonych badań nie wpłynęła negatywnie na oceny i wnioski przedstawione przez biegłych (postanowienie Sądu Najwyższego z 3 sierpnia 2006 r., sygn. III KK 445/05).Obowiązek pełnienia czynności biegłegoDo pełnienia czynności biegłego jest obowiązany nie tylko biegły sądowy, lecz także każda osoba, o której wiadomo, że ma odpowiednią wiedzę w danej dziedzinie (art. 195 kpk). Użycie przez ustawodawcę sformułowania „nie tylko biegły sądowy, ale i każda osoba, o której wiadomo, że ma odpowiednią wiedzę” wskazuje wprost, że ustawodawca przewidział pełnienie funkcji biegłego przez dwie kategorie podmiotów: biegłych sądowych oraz biegłych ad sądowym jest osoba wpisana na listę biegłych. Kwestię tę szczegółowo reguluje rozporządzenie ministra sprawiedliwości w sprawie biegłych sądowych. Reguluje ono warunki wpisania na listę biegłych sądowych oraz procedurę powoływania i odwoływania biegłych. Natomiast biegłym ad hoc może być każda osoba, o której wiadomo, że ma wiedzę w danej do zasady, biegły sądowy nie może odmówić wykonania należących do jego obowiązków czynności. Przyjmuje się zatem, że pełnienie funkcji biegłego jest obowiązkiem prawnym. Uchylenie się od niego (aby było skuteczne i niepowodujące sankcji) nie może mieć wobec tego charakteru a ocena jakości materiału dowodowegoSąd Okręgowy uznał oskarżonego za winnego tego, że działając w zamiarze bezpośrednim pozbawienia życia, zadał uderzenia pięścią w okolicę głowy, powodując obrażenia w obrębie głowy w postaci podbiegnięć krwawych w powłokach twarzy w okolicy czołowej prawej: nosa, oczodołu i policzka po stronie prawej oraz w okolicy podoczodołowej lewej, niewielkie otarcia naskórka na obu małżowinach usznych oraz w czerwieni wargowej dolnej wargi ust z raną tłuczoną błony śluzowej dolnej wargi po stronie prawej, które spowodowały rozstrój zdrowia i naruszenie czynności narządów ciała pokrzywdzonej na czas poniżej 7 wywierając ucisk ręką na przednią powierzchnię szyi pokrzywdzonej spowodował u niej obrażenia ciała w postaci otarć naskórka w powłokach przedniej powierzchni szyi, z wylewami krwawymi w mięśniach szyi, błonie śluzowej wejścia do krtani oraz w błonie śluzowej krtani, ze złamaniem obu rogów górnych chrząstki tarczowej krtani, doprowadzając do uduszenia gwałtownego wskutek zadławienia, czym spowodował zgon. Została mu wymierzona kara 13 lat pozbawienia wolności, zaliczając na jej poczet okres rzeczywistego pozbawienia wolności obu apelacjach obrońcy zarzucili obrazę art. 170 § 1 pkt 5 kpk przez oddalenie wniosku o uzupełniające przesłuchanie biegłych psychiatrów i psychologa. Kwestionowali również ustalenia, że oskarżony działał z zamiarem bezpośrednim obrońcy wnieśli o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy sądowi I instancji do ponownego rozpoznania albo zmianę zaskarżonego orzeczenia przez przyjęcie, iż oskarżony dopuścił się przypisanego czynu z zamiarem ewentualnym. Obrona wnosiła też alternatywnie o przyjęcie nieumyślnego spowodowania śmierci Sądu ApelacyjnegoSąd Apelacyjny dopuścił dowód z uzupełniającej ustnej opinii biegłych psychiatrów i po wysłuchaniu biegłych wniósł o wydanie przez biegłego psychologa uzupełniającej pisemnej opinii "na okoliczność analizy procesu decyzyjnego oskarżonego w czasie popełnienia czynu, oceny analizy przebiegu procesu myślowego w czasie składania wyjaśnień celem odpowiedzi na pytanie, czy oskarżony w swych wyjaśnieniach wybiela się tzn. umniejsza swoją odpowiedzialność, czy też jego wyjaśnienia mają charakter wyjaśnień prawdziwych".Kolejno wniesiono o przeprowadzenie tego dowodu "celem zbadania osobistych przeżyć oskarżonego w chwili popełnienia czynu".Oddalenie wniosku dowodowegoSąd odwoławczy postanowił "na podstawie art. 201 kpk oddalić wniosek dowodowy obrońcy oskarżonego, albowiem nie kwestionuje on opinii biegłego psychologa jako niepełnej bądź niejasnej, zawnioskowany zaś dowód nie jest przydatny do stwierdzenia okoliczności określonej w tezie dowodowej, albowiem ocena wiarygodności dowodu, w tym wyjaśnień oskarżonego należy do sądu orzekającego a nie biegłego psychologa. Z opinii biegłego psychologa wynika zaś, że poziom intelektualny oskarżonego mieścił się w przedziale normy, rozumienie norm społecznych przez niego było zachowane i był w stanie postępować zgodnie z nimi. Zatem z treści opinii nie wynika, by zachodziła konieczność jej uzupełnienia bądź przeprowadzenia dodatkowych badań."Następnie wyrokiem Sąd Apelacyjny utrzymał w mocy wyrok Sądu jednobrzmiących kasacjach obrońcy oskarżonego zarzucili "rażące naruszenie przez Sąd odwoławczy przepisów postępowania, które miało istotny wpływ na treść wyroku, poprzez niedopuszczenie dowodu z uzupełniającej pisemnej opinii psychologicznej odnośnie oskarżonego. W sytuacji niepełnej opinii psychologicznej uzyskanej w toku postępowania przygotowawczego, a zwłaszcza braku rozważań i wniosków odnośnie zdolności badanego do postrzegania, zapamiętywania i odtwarzania spostrzeżeń oraz skłonności ewentualnie braku skłonności do konfabulacji przy uwzględnieniu okoliczności, tj. stanu upojenia alkoholowego, a także sytuacji stresowej, która mogła świadczyć o silnym wzburzeniu oskarżonego w trakcie zdarzenia, przy uwzględnieniu oświadczenia biegłej psycholog na rozprawie przed Sądem Apelacyjnym, że możliwe jest wydanie takiej uzupełniającej opinii po zapoznaniu się przez biegłą z treścią wyjaśnień oskarżonego, złożonych w toku postępowania sądowego."Obrońcy wnieśli o uchylenie obu wyroków i przekazanie sprawy sądowi I instancji do ponownego w pisemnej odpowiedzi na kasacje wniósł o ich oddalenie jako oczywiście Sądu NajwyższegoNa wstępie podkreślić należy, że w apelacjach nie kwestionowano stanowiska Sądu Okręgowego o braku podstaw do przyjęcia, że oskarżony działał pod wpływem silnego wzburzenia, a więc do rozważenia jego zachowania na gruncie art. 148 § 4 kk. Kwestia takiego stanu nie pojawiła się we wnioskach dowodowych obrońców na rozprawie apelacyjnej. Dlatego sąd odwoławczy, rozpoznając złożone wnioski, nie musiał rozważać, czy przedmiotem wypowiedzi psychologa powinna być i ta również zwrócić uwagę, że wprawdzie biegła psycholog uwarunkowała wypowiedzenie się co do wiarygodności wyjaśnień oskarżonego swoją obecnością przy ich składaniu, to następnie zastrzegła, że "nie jest to moje zdanie."Wreszcie zaakcentowania wymaga, że niezależnie od tego, iż tezy wniosków dowodowych obrońców z rozprawy apelacyjnej odbiegają od okoliczności wskazywanych w zarzucie, na jakie miałby wypowiedzieć się psycholog, to wspólną cechą oczekiwanej przez obrońców wypowiedzi biegłej miałoby być faktyczne zastąpienie Sądu w jego roli procesowej. Sąd Apelacyjny jasno wypowiedział to w swoim postanowieniu, przytoczonym był nieprzydatny, a wręcz niedopuszczalnyNależałoby tylko dodać, że dowód na podane przez obrońców okoliczności był nie tyle nieprzydatny (art. 170 § 1 pkt 3 kpk), ile wprost niedopuszczalny (170 § 1 pkt 1 kpk) lub niemożliwy do przeprowadzenia (art. 170 § 1 pkt 4 kpk). Wszak obrońcom chodziło o odtworzenie procesu decyzyjnego oskarżonego w czasie czynu, analizy procesu myślowego w czasie składania wyjaśnień, zbadanie osobistych przeżyć oskarżonego w chwili czynu, czyli o zadanie niemożliwe do wykonania przez biegłego psychologa. Zaś odpowiedź na pytanie, czy oskarżony "wybiela się, tzn. umniejsza swą odpowiedzialność", należy do sądu. Wobec oczywistej niemożności dopuszczenia dowodu z opinii psychologa na te okoliczności, w zarzucie kasacji inaczej ujęto okoliczności, na które miałaby wypowiedzieć się biegła, ale i tak chodziło o to, aby to biegła oceniła wiarygodność i przydatność wyjaśnień oskarżonego do czynienia ustaleń zauważenia wymaga, że w kasacjach nie kwestionowano już ustalenia, iż oskarżony co najmniej przez 6 minut, ze znaczną siłą uciskał szyję pokrzywdzonej, realizując w ten sposób zamiar bezpośredni przytoczonych względów uznano kasacje za oczywiście bezzasadne, oddalając je na Sądu Najwyższego z dnia 7 stycznia 2019 r., sygnatura III KK 540/18Wynagrodzenie biegłegoSkorzystanie z pomocy biegłego w toku postępowania karnego bardzo często wiąże się nie tylko z koniecznością oczekiwania na ekspertyzę, ale również z dużymi kosztami. W zależności od użytych przez biegłego metod badawczych czy czasu przeznaczonego na sporządzenie opinii mogą to być zarówno grosze, jak i bajońskie czy koszty?Art. 618f § 1 kpk wymienia 2 rodzaje należności przysługujących biegłemu – wynagrodzenie oraz zwrot wydatków niezbędnych dla wydania opinii. Ta pierwsza będzie związana z samą osobą biegłego i z rodzajem wykonywanej przez niego pracy. Stanowi to pewnego rodzaju ekwiwalent za poświęcenie własnego czasu, pracy i zdolności. Zgodnie bowiem z tymi wytycznymi sąd będzie ustalał wysokość wynagrodzenia – § 3. Zwrot kosztów przysługuje biegłemu, jeżeli przy sporządzaniu ekspertyzy lub podczas wykonywania badań wyłożył on z własnej kieszeni potrzebne środki. W takiej sytuacji sąd nie szacuje poniesionych kosztów. Jedynie sprawdza, czy są należycie udokumentowane. Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dn. w sprawie określenia stawek wynagrodzenia biegłych, taryf zryczałtowanych oraz sposobu dokumentowania wydatków niezbędnych dla wydania opinii w postępowaniu karnym w § 8 wskazuje, że wydatki biegły dokumentuje za pomocą faktur lub rachunków albo kopii tych dokumentów, a w razie ich braku – za pomocą opinia biegłego jest wiążąca dla sądu?Jak już wspomniano, sąd musi zwrócić się do biegłego, jeśli dojdzie do przekonania, że okoliczność mająca istotne znaczenie dla prawidłowego rozstrzygnięcia sprawy można wyjaśnić tylko w wyniku wykorzystania specjalistycznej wiedzy ekspertów. W takim przypadku dowód z opinii biegłego z uwagi na składnik wiadomości specjalnych jest dowodem tego rodzaju, że nie może być zastąpiony inną czynnością dowodową ani wnioskowaniem na podstawie innych ustalonych faktów (wyrok Sądu Najwyższego z 3 lutego 2010 r., sygn. II PK 192/09).Tym samym opinia wydana przez biegłych może stanowić kluczowy dowód w sprawie. Jednak sama opinia podlega takiej samej ocenie sądu jak każdy inny dowód przeprowadzony w sprawie. Oznacza to, że istnieje możliwość jej zakwestionowania. Należy jednak pamiętać, że fakt, iż opinia biegłego w postępowaniu nie jest dla strony przekonująca, nie zawsze stanowi podstawę dopuszczenia opinii uzupełniającej lub nowej. Jeśli opinia, zdaniem sądu, będzie przekonująca, a przy tym będzie jasna, pełna i nie będzie zawierała sprzeczności, przeciwne twierdzenie strony nie będzie stanowiło skutecznej podstawy odwoławczej (postanowienie Sądu Najwyższego z 20 kwietnia 2017 r., sygn. II KK 79/17).Opinia niepełna lub niejasna, sprzeczne opinieZgodnie z art. 201 kpk, jeżeli opinia jest niepełna lub niejasna albo gdy zachodzi sprzeczność w samej opinii lub między różnymi opiniami w tej samej sprawie, można wezwać ponownie tych samych biegłych lub powołać innych. Jako kwalifikatory opinii ustawodawca w przepisie wskazał wprost trzy okoliczności. Są nimi:zupełność,jasność, element oceny, tj. dysponowanie przez biegłego wiadomościami specjalnymi w celu stwierdzenia danej okoliczności, nie wynika z treści art. 201 kpk. Jest jednak równie ważny. Można go wyinterpretować z art. 193 kpk. Ujawnienie okoliczności w postaci niejasności, niepełności czy sprzeczności opinii nakłada na organ procesowy konieczność wezwania ponownie biegłych (tych samych) do zasięgnięcia opinii innych biegłych. Organ procesowy nie może bowiem danej okoliczności (która wymaga wiadomości specjalnych) ustalić samodzielnie przez odrzucenie wszystkich opinii i przyjęcie własnego stanowiska w danej kwestii (wyrok Sądu Najwyższego z 3 marca 1981 r., sygn. IV KR 271/80).Czy można podważyć opinię biegłego?Jeśli zdaniem sądu opinia biegłego posiada braki lub wady, to nie można jej uznać za wiarygodny dowód. Tym samym sąd zażąda uzupełniającej opinii od tych samych biegłych lub powoła nowych (art. 201 kpk). Co istotne, nie każde uchybienie zawarte w opinii sądowej stanowi przeszkodę do tego, aby opinia ta stanowiła podstawę rozstrzygnięcia sądu (np. brak załącznika). Stąd mogą uzupełnić ją biegli. W istocie więc podważenie opinii z punktu widzenia jej merytorycznej treści daje dopiero szanse na to, aby sąd przychylił się do wniosku o powołanie nowego biegłego. Co należy więc zrobić? Przede wszystkim – zgłosić zarzuty do opinii w postaci pisma procesowego. Można tym samym żądać uzupełnienia sporządzonej przez biegłego opinii albo powołania innego do opiniiPrzede wszystkim należy pamiętać, że zarzuty do opinii biegłego powinny się koncentrować na wartości merytorycznej opinii. Innymi słowy: należy rozważyć, czy wybrane przez biegłego metody były słuszne i czy wnioski z nich wyciągnięte są prawidłowe. Warto również zwrócić uwagę na ewentualne błędy w wyliczeniach biegłego. Mogą nimi być np. omyłkowo podane wartości lub zawyżone bądź zaniżone dane względem stanu zarzuty, należy także pamiętać, że biegły nie może sam z własnej inicjatywy przeprowadzić żadnego dodatkowego dowodu. Oznacza to, że nie jest on uprawniony do jego uzupełnienia np. poprzez przesłuchanie świadków. Nawet jeżeli biegły uzna, że przekazany mu materiał dowodowy jest niewystarczający. Biegły przy sporządzaniu opinii zobowiązany jest bowiem do korzystania z zebranego przez sąd materiału dowodowego. Nie ma uprawnień do dokonywania dodatkowych ustaleń we własnym zakresie. Należy również przypomnieć, że biegły nie może dokonywać oceny stanu faktycznego (np. poprzez ocenę przydatności danego dowodu, np. zeznań świadka). Nie może również wydawać ostatecznych rozstrzygnięć w jeśli nie uda się zakwestionować opinii?Może się również zdarzyć, że podniesione zarzuty dotyczące opinii biegłego nie spotkały się z aprobatą składu orzekającego. Wówczas warto wziąć pod uwagę kwestię sporządzenia prywatnej opinii. Następnie należy dołączyć ją do akt sprawy. Opinia prywatna nie ma waloru dowodu z opinii biegłego sądowego. Stanowi jednak dowód z dokumentu prywatnego. Wnioski zawarte w takiej opinii sąd musi rozważyć i ocenić. Tym samym opinia prywatna może poddać w wątpliwość opinię biegłego sądowego. Może również doprowadzić do sporządzenia opinii przez innego fałszywa, nierzetelna lub wydana z nieusprawiedliwionym opóźnieniemSporządzenie fałszywej opinii skutkuje 2 sankcjami. Po pierwsze, nie przysługuje za taką opinię wynagrodzenie ani zwrot jakichkolwiek kosztów. Po drugie, biegłemu grozi w takiej sytuacji odpowiedzialność karna z art. 233 § 4 kk. Absurdalne byłoby bowiem przyznanie wynagrodzenia za sporządzenie fałszywej opinii z jednoczesną penalizacją takiego opinii jest zdecydowanie ocenna. Naganność znacznego nieusprawiedliwionego opóźnienia będzie zależała natomiast od upływu czasu. Kodeks nie precyzuje, jakie cechy opinii kwalifikują ją jako nierzetelną. Ekspertyza może być z kolei nierzetelna częściowo lub całkowicie. W sposób mniej lub bardziej rażący. W takiej sytuacji to sąd powinien bacznie przyjrzeć się dokumentowi. Następnie – po odpowiednim oszacowaniu – zdecydować o zmniejszeniu wynagrodzenia lub nawet o odstąpieniu od niego oraz od zwrotu jest jedynie nieusprawiedliwione opóźnienie biegłego i to nie każde, a tylko znaczne. Dlatego też nie każde nieusprawiedliwione opóźnienie będzie mogło skutkować – choćby minimalnym – zmniejszeniem wynagrodzenia. Nieuzasadnione przekroczenie granic czasowych na tyle rażące, że ucierpi na tym zasada szybkości procesu, może skutkować decyzją sądu o odstąpieniu od wynagrodzenia i zwrotu poniesionych przez biegłego kosztów.[1]ProceduraPrzede wszystkim – na wniosek... Stosuje się bowiem odpowiednio przepisy dotyczące zwrotu kosztów podróży przysługujące świadkom. Organ prowadzący postępowanie powinien pouczyć biegłego o sposobie i czasie złożenia właściwego podania. W przeciwnym razie zastosowanie znajdzie art. 16 § 1 in fine kpk. Błędne pouczenie albo jego brak nie będą zatem mogły skutkować negatywnymi konsekwencjami dla biegłego. Co do zasady powinien on wnieść (ustnie do protokołu lub na piśmie) o przyznanie wynagrodzenia i zwrot kosztów na podstawie przedłożonego przez niego rachunku w ciągu 3 dni od dnia zakończenia czynności z udziałem osoby uprawnionej do tych należności. Jeżeli czynność miałaby polegać na pisemnym przedstawieniu opinii bez np. stawiennictwa w sądzie, powyższy termin biegnie od dnia wywiązania się z nałożonego obowiązku, tj. od dnia przedłożenia pisemnego dokumentu organowi prowadzącemu postępowanie.[2]Wyłączenie biegłegoZgodnie z art. 196 § 1 kpk, biegłymi nie mogą być:obrońcy albo adwokaci lub radcowie prawni – co do faktów, o których dowiedzieli się udzielając porady prawnej zatrzymanemu lub prowadząc sprawę;duchowni – co do faktów, o których dowiedzieli się przy spowiedzi,osoby najbliższe dla oskarżonego;świadkowie, którzy w innej toczącej się sprawie są oskarżeni o współudział w przestępstwie objętym postępowaniem;osoby pozostające z oskarżonym w szczególnie bliskim stosunku podlegają także osoby, do których odnoszą się odpowiednie analogiczne przyczyny wyłączenia jak do sędziego, z pewnym ich ograniczeniem. Mowa o przyczynach wymienionych w art. 40 § 1 pkt 1-3 i 5 kpk. Są one następujące:sprawa dotyczy biegłego bezpośrednio;biegły jest małżonkiem strony lub pokrzywdzonego albo ich obrońcy, pełnomocnika lub przedstawiciela ustawowego albo pozostaje we wspólnym pożyciu z jedną z tych osób;jest krewnym lub powinowatym w linii prostej, a w linii bocznej aż do stopnia pomiędzy dziećmi rodzeństwa osób wymienionych w pkt 2 albo jest związany z jedną z tych osób węzłem przysposobienia, opieki lub kuratel;brał udział w sprawie jako prokurator, obrońca, pełnomocnik, przedstawiciel ustawowy strony, albo prowadził postępowanie z bycia biegłym są także osoby powołane w sprawie w charakterze świadków oraz osoby, które były świadkiem nastąpi ujawnienie przyczyny wyłączenia biegłego, wówczas wydana przez niego opinia nie stanowi dowodu. Na miejsce biegłego wyłączonego powołuje się natomiast innego biegłego (art. 196 § 2 kpk). W przypadku gdy ujawnią się powody osłabiające zaufanie do wiedzy lub bezstronności biegłego albo inne ważne powody, powołuje się innego biegłego. Stanowi o tym art. 196 § 3 biegłegoZgodnie z art. 200 kpk, w zależności od polecenia organu procesowego biegły składa opinię ustnie lub na piśmie. Opinia taka powinna zawierać:imię, nazwisko, stopień i tytuł naukowy, specjalność i stanowisko zawodowe biegłego;imiona i nazwiska oraz pozostałe dane innych osób, które uczestniczyły w przeprowadzeniu ekspertyzy, ze wskazaniem czynności dokonanych przez każdą z nich;w wypadku opinii instytucji – także pełną nazwę i siedzibę instytucji;czas przeprowadzonych badań oraz datę wydania opinii;sprawozdanie z przeprowadzonych czynności i spostrzeżeń oraz oparte na nich wnioski;podpisy wszystkich biegłych, którzy uczestniczyli w wydaniu opinia jest niepełna lub niejasna albo gdy zachodzi sprzeczność w samej opinii lub między różnymi opiniami w tej samej sprawie, można wezwać ponownie tych samych biegłych lub powołać innych (art. 201 kpk).Zwolnienie z funkcji biegłegoZgodnie z § 6 rozporządzenia, prezes sądu okręgowego zwalnia z funkcji biegłego:na jego prośbę;jeżeli biegły utracił warunki do pełnienia tej funkcji albo gdy zostanie stwierdzone, że w chwili ustanowienia warunkom tym nie odpowiadał i nadal im nie prezes sądu może zwolnić z funkcji biegłego z ważnych powodów. W szczególności jeżeli nienależycie wykonuje on swoje czynności. W przypadku zwolnienia biegłego z jego funkcji prezes jest obowiązany wysłuchać biegłego. Chyba że okazałoby się to biegłych sądowychPrezes sądu prowadzi listy biegłych sądowych według poszczególnych gałęzi nauki, techniki, sztuki, rzemiosła, a także innych umiejętności oraz wykazy biegłych sądowych na kartach założonych dla każdego biegłego. W listach i wykazach podaje się adres biegłego. Jest tam również oprócz tego termin, do którego został ustanowiony. Są tam też zamieszczone także inne dane dotyczące specjalizacji (§ 8 ust. 1 rozporządzenia).Biegły skreślany jest z listy oraz usuwana jest jego karta z wykazu:z chwilą zwolnienia z funkcji;w razie śmierci;z upływem okresu ustanowienia biegłego, chyba że nastąpiło ponowne biegłych sądowych są dostępne dla zainteresowanych w sekretariatach sądowych. W szczególności listy te udostępnia się stronom, uczestnikom postępowania oraz organom prowadzącym postępowanie przygotowawcze w sprawach karnych i sądom styczniu każdego roku prezes podaje do wiadomości sądom rejonowym w okręgu sądu okręgowego oraz Ministerstwu Sprawiedliwości listy biegłych sądowych. Zawiadamia także niezwłocznie o każdej zmianie listy oraz o wszczęciu wobec tych osób postępowania karnego albo o ubezwłasnowolnienie (§ 9 rozporządzenia).[1] K. Nowicki [w:] Kodeks postępowania karnego. Komentarz, red. J. Skorupka, Warszawa 2018, s. 1850.[2] Ibidem, s. 1853.
Z powyższego wynika zatem, że istotne znaczenie ma to, kto zleca sporządzenie takiej opinii. Nie wystarczy bowiem do traktowania takiego dowodu jako dowodu w rozumieniu art. 193 k.p.k. sporządzenie jej przez biegłego wpisanego na listę jako biegłego sądowego. Opinia biegłego z zakresu ekonomii, finansów i rachun-
W procesach toczących się przed sądami powszechnymi, w szczególności w branży motoryzacyjnej, w większości przypadków, wydanie orzeczenia zasądzającego lub oddalającego roszczenia klienta, który nabył pojazd i zareklamował go wskutek roszczeń przysługujących mu z rękojmi, ostatnie „słowo” należy do biegłego. To na podstawie jego opinii sąd najczęściej w uzasadnieniu wyroku opiera swoje rozstrzygnięcie. Biegły sporządzając opinię wskazuje, czy pojazd posiada wady fizyczne, kiedy powstały, i jaki mają wpływ na wartość danego pojazdu. Z dniem 7 listopada 2019 rweszła w życie nowelizacja Kodeksu Postępowania Cywilnego, która uzależnia przyznanie wynagrodzenia dla biegłego od tego czy opinia jest „jasna i pełna”. Z kolei nowelizacja ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, która obowiązuje od 21 sierpnia 2019 wprowadziła możliwość ustalenia wynagrodzenia „z góry” przez Sąd (art. 89a) lub uzgodnienia go z biegłym (art. 89b). Biegły ma prawo żądać wynagrodzenia za stawiennictwo w sądzie i wykonaną pracę oraz zwrot wydatków. Przewodniczący może przyznać biegłemu zaliczkę na poczet wydatków. Jeżeli opinia jest niepełna lub niejasna, o przyznaniu wynagrodzenia i zwrotu wydatków rozstrzyga się po jej uzupełnieniu lub wyjaśnieniu. Do tej pory sąd przyznawał wynagrodzenie biegłemu od razu po złożeniu przez niego opinii do akt sądowych, teraz będzie musiał sprawdzić czy opinia jest pełna i jasna. Najczęściej jednak strony postępowania zgłaszają zarzuty do opinii, domagając się szczegółowych wyjaśnień. Biegły może otrzymać zatem swoje wynagrodzenie po upływie kilkunastu miesięcy. Czasami biegły, w sprawach cywilnych, będzie mógł za wydanie opinii otrzymać wynagrodzenie według stawek rynkowych, o ile zgodzą się na nie wszystkie strony postępowania. Ten nowy sposób rozliczenia wynika z wspomnianej nowelizacji ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Dodany art. 89a daje przewodniczącemu uprawnienie na podstawie którego zlecając biegłemu sporządzenie opinii może oznaczyć wysokość wynagrodzenia lub zwrotu wydatków, jeżeli można oszacować przewidywany nakład pracy biegłego przy sporządzeniu opinii i przewidywaną wysokość wydatków. W terminie tygodnia od dnia otrzymania zlecenia sporządzenia opinii biegły może zażądać wynagrodzenia lub zwrotu wydatków w innej wysokości. Jeżeli strony zgodzą się na żądanie biegłego i zostanie uiszczona odpowiednia zaliczka, przewodniczący zleci biegłemu sporządzenie opinii za wynagrodzeniem lub ze zwrotem wydatków żądanymi przez biegłego, a jeżeli nie – za wynagrodzeniem lub ze zwrotem wydatków ustalonymi zgodnie z art. 89. Przyznając biegłemu wynagrodzenie lub zwrot wydatków sąd jest związany wysokością, na którą strony wyraziły zgodę. W myśl art. 89b, jeżeli okoliczności sprawy uzasadniają przewidywanie, że w przypadku ustalenia wynagrodzenia lub zwrotu wydatków biegłego zgodnie z art. 89 wystąpią trudności ze sprawnym przeprowadzeniem dowodu z opinii biegłego, a nie ma podstaw do oznaczenia wysokości wynagrodzenia lub zwrotu wydatków biegłego przewodniczący może zakreślić biegłemu termin do zgłoszenia żądania ustalenia wynagrodzenia lub zwrotu wydatków w określonej kwocie. Przyznając biegłemu wynagrodzenie lub zwrot wydatków sąd jest związany wysokością, na którą strony wyraziły zgodę. Natomiast jeżeli opinia jest nierzetelna lub została sporządzona lub złożona ze znacznym nieusprawiedliwionym opóźnieniem, wynagrodzenie lub zwrot wydatków ulega odpowiedniemu obniżeniu; w szczególnie rażących przypadkach sąd może odmówić przyznania wynagrodzenia lub zwrotu wydatków. Jeżeli opinia jest fałszywa, wynagrodzenie ani zwrot wydatków nie przysługują. Niewątpliwie zmiany te są korzystne dla stron postępowania, wynagrodzenie biegłego powinno być znane w chwili przystępowania do pracy nad sporządzeniem opinii, tak jak ma to miejsce zwyczajnie na rynku. Ponadto stawki rynkowe umożliwią ustalenie rozsądnego terminu wykonania opinii, gdyż sankcją za opóźnienie jest obniżenie wynagrodzenia. Jest to rozwiązanie oczekiwane i pożądane, ponieważ strony chcą szybko zakończyć spór, a czas potrzebny na uzyskanie opinii jest jednym z najistotniejszych powodów przedłużania się procesów. I najważniejsze, na stawkę rynkową będą musiały wyrazić zgodę wszystkie strony, a niewyrażenie przez strony zgody na podwyższenie wynagrodzenia będzie skutkowało koniecznością powtórzenia czynności związanych z wyborem specjalisty. Warto wspomnieć, że finalnie koszty postępowania cywilnego ponosi strona przegrywająca. W tym zakresie przepisy nie uległy zmianie. Na koniec, podkreślenia wymaga nowa forma złożenia zeznań przez świadka – eksperta w postępowaniu uproszczonym, czyli w sprawach o wartości przedmiotu sporu nieprzekraczającym 20 tys. zł. Złożenie zeznań przez świadka nie będzie stało na przeszkodzie zasięgnięciu jego opinii jako biegłego, także co do faktów, o których zeznał (świadek-ekspert), nawet jeżeli uprzednio sporządził opinię na zlecenie podmiotu innego niż sąd. Takie zniesienie zakazu łączenia ról świadka i biegłego należy ocenić zdecydowanie pozytywnie. Zatem, zanim zdecydujemy się na dowód z opinii biegłego w postępowaniu sądowym pamiętajmy o zmianach w przepisach, z których możemy skorzystać jako strona. Branża motoryzacyjna opiera swoje procesy na opiniach biegłego, dlatego są to zmiany istotne i warto się nad nimi pochylić. Autorem tekstu jest radca prawny Małgorzata Miller Radca prawny M. Krotoski Adwokaci i Radcy Prawni. Wpisana na listę OIRP w Poznaniu, specjalizuje się w obsłudze przedsiębiorców z branży motoryzacyjnej. Świadczy doradztwo prawne w zakresie roszczeń wynikających z rękojmi, gwarancji. Opiniuje umowy kredytu, leasingu, prawnych zabezpieczeń zapłaty wierzytelności. Prowadzi spory z ubezpieczycielami. Prowadzi szkolenia dla branży motoryzacyjnej, w tym szkolenia z zakresu RODO. Ponadto, posiada duże doświadczenie w bieżącym doradztwie prawnym na rzecz instytucji finansowych. Przeczytaj również:
Zegar ruszył. Na poinformowanie klienta o sposobie rozpatrzenia reklamacji masz dokładnie 14 dni i ani dnia więcej. Poinformowanie oznacza ustosunkowanie się do reklamacji konsumenta, czyli konsument w tym terminie musi wiedzieć, czy reklamację uznajesz, czy odrzucasz. W niniejszym wpisie omówimy skutki niezachowania tego terminu.
Opinia biegłego sądowego to jeden z najtrudniejszych dowodów, które są do podważenia. Wynika to z prostego faktu, że po opinię biegłego sięga się wtedy, kiedy są potrzebne wiadomości specjalne. Kilka lat temu rozpoczęliśmy batalię sądową dotyczącą robót budowlanych. Pomimo tego, że biegli z zakresu budownictwa są jednymi z najbardziej rzetelnych to i tak postępowanie trwa już 4 lata, a opinii uzupełniających było kilka. O mały włos i koszty biegłego przekroczyłyby kwotę złotych, gdyby strona przeciwna zdecydowała się na biegłego z zakresu chemii budowlanej. Sądownictwo nie jest przystosowane do takich spraw, budowa wstrzymana na lata, strony liczą straty. Nic dobrego. Powinno się to zmienić. Czy na pewno biegły jest potrzebny? Są takie sytuacje, że opinia biegłego sądowego nie jest potrzebna. Czasami dotyczy to spraw, gdzie biegły miałby policzyć wskaźniki ekonomiczne. Owszem najczęściej jest to skomplikowane lub bardzo czasochłonne. Jednak w części spraw jest to kwestia wykonania kilku – kilkunastu działań arytmetycznych. Równie dobrze może to zrobić sąd lub jedna ze stron i przedstawić swoje wyliczenia drugiej stronie. W części spraw, gdzie drugą stroną jest organ zamiast biegłego sąd może nałożyć obowiązek dokonania odpowiednich wyliczeń np. ZUSowi. Wynika to ze specyfiki niektórych postępowań, w których organ nie chce wydać korzystnej decyzji, bo nie ma pełnej dokumentacji. Wtedy sąd może nałożyć obowiązek wykonania wyliczeń z zastosowaniem odpowiednich założeń. Zabezpieczenie dowodu W części spraw ze względu na opinię biegłego najważniejsze jest zabezpieczenie dowodu. Dotyczy to głównie sporów budowlanych oraz motoryzacyjnych. Biegły powinien opracować opinię na podstawie stanu faktycznego właściwego dla chwili, w której powstał spór. Najgorszy w takich sprawach jest dylemat: budować dalej, czy czekać na opinię biegłego, który może pojawić się za kilka miesięcy. Prowadzenie dalszych robót może zniszczyć dowód i uniemożliwić lub znacznie utrudnić wydanie opinii biegłemu. Najlepszym procesowo rozwiązaniem jest pozostawienie dowodu w stanie nienaruszonym do czasu prawomocnego zakończenia sporu sądowego. Jednak dla Ciebie jest to niejednokrotnie niedopuszczalne, bowiem do tego czasu Twoja firma może zbankrutować lub mocno zachwiać się w posadach. W związku z tym niejednokrotnie trzeba zaryzykować i skorzystać z dwóch możliwych sposobów prawidłowego zabezpieczenia dowodu: przez biegłego lub przez komornika. Biegły na podstawie polecenia sądu może zabezpieczyć dowód. Komornik może również sporządzić protokół stanu faktycznego, który jest dokumentem urzędowym. Nie radzę sporządzać dokumentacji tylko na własną rękę, bo może ona być podważona przez drugą stronę lub po prostu niedopuszczona przez sąd. Opinia biegłego sądowego Jeżeli ktoś miał doświadczenie w prowadzeniu spraw z udziałem biegłych sądowych to ma już swoje zdanie na temat pracy części z nich. Teoretycznie strony mają możliwość wyboru biegłego, jednak w praktyce to nie działa. Przede wszystkim dlatego, że strony same nie składają odpowiednich propozycji. Z mojego doświadczenia wynika, że najlepszymi tj. najbardziej rzetelnymi biegłymi są ci, którzy wydają opinię z zakresu budownictwa. Nie są idealni, ale mają sporą wiedzę, potrafią się nią dzielić i opinie wydają się już na pierwszy rzut oka najmniej arbitralnymi. Może to wynika z wynagrodzenia, które otrzymują za sporządzenie opinii. Z drugiej strony najgorszymi biegłymi są lekarze. Opinie pisane są często na 1 kartce A4, a zdarzają się krótsze. Prawie wszystkie sprawiają wrażenie arbitralnych, bez uzasadnień. Koszt opinii Jak to wynika z zasad postępowania dowodowego w sprawach cywilnych to strona, która wnosi o biegłego musi wyłożyć pieniądze. Sąd najczęściej wzywa do wpłaty zaliczki na opinię biegłego. Jest ona różna, od 500 do kilku tysięcy złotych. Warto walczyć już na tym etapie, aby sprawiedliwie podzielić koszty. Jeżeli druga strona również zadaje pytania biegłemu to powinna wyłożyć część zaliczki. Z mojego doświadczenia wynika, że część sądów przystaje na taką propozycję. Opinia biegłego sądowego może kosztować wiele. Dlatego należy zastanowić się, czy szczególnie w drobnych sprawach jest koniecznie korzystanie z tego dowodu. Może okazać się, że koszty związane z biegłym przerosną wartość dochodzonego roszczenia. Jeżeli wygrasz sprawę to nie będzie problemu, bo co do zasady koszty te sąd zasądza od strony przeciwnej. Jednak zdarzają się przypadki, że sąd zwalnia drugą stronę z kosztów sądowych. Wtedy przykładowo może zasądzić na Twoją rzecz kwotę złotych a koszty biegłego wyniosą – złotych, których nikt Tobie nie zwróci. Lista biegłych Opinia biegłego sądowego zostaje zawsze wydana na podstawie postanowienia sądu. Biegłym mogą być różne osoby. Są listy biegłych sądowych. Prowadzą je prezesi sądów okręgowych. Pokażę Tobie przykładową listę Prezesa Sądu Okręgowego w Gliwicach, którą znajdziesz tutaj (jest to lista na dzień 6 czerwca 2018 roku). Jeżeli link nie działa to wystarczy w wyszukiwarce Google wpisać: lista biegłych sądowych Gliwice. Oczywiście każdy sąd okręgowy ma swoją listę. Biegłym sądowym może zostać każda osoba, która posiada odpowiednią wiedzę. Sądy korzystają z biegłych spoza listy, jeżeli nie ma biegłego konkretnej specjalności na liście danego prezesa sądu okręgowego. Często zdarza się również, że sądy wybierają innych specjalistów, jeżeli na opinię biegłego sądowego trzeba czekać wyjątkowo długo. Koszty adwokackie Sprawy, w których występuje opinia biegłego sądowego należą do najbardziej czasochłonnych. Warto wtedy uczciwie podejść do sprawy zarówno przez Ciebie jak i adwokata, którego wybierzesz. Najlepiej przewidzieć różne możliwości już na początku współpracy i ustalić sposób rozliczania się. Ustalenie wynagrodzenia w sposób ryczałtowy może być niekorzystne. Adwokat powinien dbać o każdą sprawę, jednak zaangażowanie może być różne w zależności od tego, jak bardzo jest zmotywowany do pracy. Nie ma problemu jeżeli pojawia się w sprawie pierwsza opinia biegłego, bo ona była przewidziana. Należy również się spodziewać, że mogą nastąpić po niej 1 lub 2 opinie uzupełniające. Jednak w przypadku, kiedy dochodzi do zmiany biegłego pojawia się problem. De facto pierwsza opinia ląduje w koszu. Czyja to wina – oczywiście, że dotychczasowego biegłego. On póki co nie ponosi odpowiedzialności za to 🙁 Klient również nie jest temu winy, a tym bardziej adwokat, jeżeli pierwszy biegły wydał niekorzystną opinię, a dzięki staraniom adwokata opinia ta została uznana za bezwartościową. Warto w takich sprawach ustalać wynagrodzenie zależne od nakładu pracy. Może to być rozliczenie godzinowe, może być mieszane: ryczałt za przygotowanie sprawy plus rozliczenie godzinowe za analizę opinii biegłych. Rozwiązań jest wiele, ale dla dobra współpracy warto to ustalić już na początku. Później może się okazać, że adwokat jest niezadowolony. Przy takim nakładzie pracy wynagrodzenie jest nieadekwatne lub próbuje zmienić umowę i zażądać dodatkowego wynagrodzenia. W tym drugim przypadku niezadowolony zwykle jest klient, który zostaje zaskoczony. Opinia biegłego sądowego to temat bardzo szeroki, na pewno będą kolejne posty związane z tym tematem. ******* Niedawno napisałem post Adwokat do napisania apelacji, w którym zastanawiam się, czy warto zmieniać adwokata po przegranej sprawie przed sądem I instancji. Trochę wcześniej zacząłem cykl Pozew w postępowaniu uproszczonym. Należy pamiętać, że od 30 maja 2018 roku obowiązują nowe formularze. W razie pytań można kontaktować się ze mną. Adw. Tomasz Kazubski lokalizacja: adwokat Rybnik, adwokat Wodzisław Śląski W czym mogę Ci pomóc?
Uwaga na opinię biegłego rewidenta. Nie ma wątpliwości, że opinia i raport biegłego rewidenta to najważniejszy dokument badania sprawozdania finansowego. Najważniejszy, ponieważ stanowi podstawowe źródło komunikacji biegłego rewidenta z otoczeniem przedsiębiorstwa. Aktualizacja: 15.02.2017 03:54 Publikacja: 23.03.2013 10:34.
Biegłemu powołanemu przez sąd przysługuje wynagrodzenie za wykonaną pracę oraz zwrot poniesionych przez niego wydatków niezbędnych dla wydania opinii. Wysokość wynagrodzenia biegłego za wykonaną pracę ustala się, uwzględniając wymagane kwalifikacje, potrzebny do wydania opinii czas i nakład pracy, a wysokość wydatków - na podstawie złożonego rachunku. Takie są reguły ogólne wynikające z przepisów. Pytanie, jak w praktyce są one realizowane?Praktyce orzeczniczej bliżej przyjrzeli się Aleksandra Partyk i Tomasz Partyk w linii orzeczniczej "Merytoryczna zawartość opinii biegłego, a wysokość należnego biegłemu wynagrodzenia". Jak się okazuje, w zakresie ocen zależności pomiędzy treścią (merytoryczną zawartością) opinii biegłego, a wysokością należnego biegłemu wynagrodzenia za jej sporządzenie, ukształtowały się rozbieżne weryfikacja dowodu z opinii biegłegoNa sądzie orzekającym spoczywa obowiązek zweryfikowania, czy ekspertyza odnosi się do przedmiotu udzielonego biegłemu zlecenia oraz do weryfikacji zadeklarowanego w tzw. „karcie czynności” czasu pracy poświęconego przez biegłego na wykonanie opinii. Ocena ta pozostawiona została swobodnej ocenie oparciu o dorobek orzecznictwa można wyróżnić następujące poglądy w tej materii:nieprzydatność opinii sporządzonej przez biegłego na polecenie sądu lub zgłoszenie zarzutów do tej opinii, nie stanowią same w sobie podstawy do obniżenia należnego biegłemu wynagrodzenia, obliczanego zgodnie z przepisami stosownego rozporządzenia;bez względu na merytoryczną akceptację opinii biegłego, sąd ma obowiązek przeprowadzić kontrolę karty pracy biegłego, a w razie stwierdzenia rażącego zawyżenia czasu pracy w stosunku do potrzeb, jest obowiązany dokonać jego stosownego zmiarkowania;jeżeli opinia biegłego nie odpowiada na pytania sądu przedstawione w odezwie lub została nadmiernie rozbudowana ponad rzeczywistą potrzebę, to sąd jest uprawniony do odpowiedniego zmiarkowania wynagrodzenia żądanego przez biegłego do takiego poziomu, jaki odpowiada rzeczywistemu, koniecznemu nakładowi pracy potrzebnemu do wykonania za sporządzenie opinii uzupełniającejRównież swobodnej ocenie sędziowskiej pozostawiono przesądzenie, czy opinia uzupełniająca sporządzona w sprawie ma walor „nowości”, a zatem należy się za nią dodatkowe wynagrodzenie, czy też stanowi jedynie ustosunkowanie się biegłego do zgłoszonych oparciu o dorobek orzecznictwa można wyróżnić następujące poglądy w tej materii:za sporządzenie opinii uzupełniającej biegłemu przysługuje wynagrodzenie, jeżeli nakład pracy potrzebny dla jej wykonania to uzasadnia;zarzuty stron do opinii biegłego mogą skutkować potrzebą wykonania opinii uzupełniającej, przy czym jeżeli nie jest ona nową opinią w sprawie, to biegłemu nie należy się za jej sporządzenie dodatkowe wynagrodzenie. Dodatkowo należy wspomnieć, że - jak wskazują autorzy linii orzeczniczej - silnie akcentowane przez Sąd Najwyższy i sądy drugiej instancji jest przy tym należyte uzasadnienie postanowienia w przedmiocie wynagrodzenia biegłego, jako że szablonowość i lakoniczność nie pozwalające na ocenę, czy sąd istotnie rozważył należności biegłego w świetle stosownych przepisów, prowadzić mogą do przyjęcia, że nie została rozpoznana istota Kowalskiproduct manager Działu Legal
Zgodnie z art. 64 ust 5 ustawy o rachunkowości biegły rewident powinien mieć zapewnioną możliwość udziału w inwentaryzacji w roli obserwatora. Po wyborze podmiotu uprawnionego i zawarciu umowy o badanie obowiązkiem jednostki jest zawiadomienie biegłego o terminie przeprowadzenia spisu z natury, a także przekazanie informacji czy
Korzystając z doświadczenia i mądrości nasz przodków, zacytuję polskie przysłowie „Kto pyta, nie błądzi”. Jest to kwestia o tyle ważna, że jeśli nie zadamy pytania w odpowiedni sposób lub sformułujemy je niefortunnie – po prostu nie uzyskamy na nie odpowiedzi, a tego akurat chcielibyśmy uniknąć. Bardzo często zdarza się, że przy wypadach drogowych organ procesowy zleca sporządzenie opinii przez biegłego, ponieważ stwierdzenie okoliczności o istotnym znaczeniu dla sprawy wymaga wiadomości specjalnych, których nie posiada sąd, prokurator czy policja. Formułując pytania do biegłego, powinniśmy dogłębnie zapoznać się z zawartością akt sprawy oraz spróbować „obrazowo” odtworzyć przebieg zdarzeń. Dodatkowo przyda się również podstawowa wiedza kryminalistyki, medycyny oraz znajomość prawa o ruchu drogowym. W pierwszej kolejności należy podkreślić, że biegły wydając opinię nie posiada kompetencji rozstrzygających, zatem to prokurator czy sąd dokonują oceny czy np. kierowca naruszył konkretny przepis. Biegły w tej kwestii powinien jedynie wypowiedzieć się, że „kierujący dokonał szeregu nieprawidłowych manewrów [wymienia jakie], co w taki a taki sposób wpłynęło na powstanie wypadku komunikacyjnego. Pamiętaj, że biegły nie może wypowiadać się również co do winy związanej z odpowiedzialnością karną. Dlatego nieprawidłowym jest zadanie pytań typu: Co było przyczyną wypadku?Czy uczestnicy naruszyli zasady bezpieczeństwa, jeśli tak to jakie? Klasycznym przykładem nieprawidłowego pytania jest „czy obrażenia ciała wyczerpują znamiona przestępstwa z art. 177 § 1 Na tak zadane pytanie, biegły nie chcąc przekroczyć swoich uprawnień powinien wypowiedzieć się, że „Nie wiem, czy wyczerpują znamiona przestępstwa z art. 177 § 1 ale naruszają funkcjonowanie organizmu na czas powyżej 7 dni”. W tym kontekście należy mieć na uwadze, że zadawane pytania biegłym mogą wykraczać poza ich specjalność. Pytanie czy ślady krwi (tkanek, włosów) ujawnione na pojeździe pochodzą od poszkodowanego powinno być skierowanego do biegłego z zakresu biologii, a nie do biegłego z zakresu mechanoskopii, chyba że sporządzono opinie kompleksową. Pytania powinny być jasne i jednoznacznego, im bardziej szczegółowe tym lepiej. O to przykłady poprawnie zadanych pytań: Czy istnieje związek przyczynowy pomiędzy stanem nietrzeźwości kierowcy a spowodowanym wypadkiem?Czy kierowca mógł uniknąć wypadku?Jakiego rodzaju opony (tzw. Letnie czy tzw. Zimowe) w czasie zdarzenia były zamontowane w samochodzie, którym poruszał się kierowca? Na moim istagramie @legalnafura wyjaśniłem czy dozwolona jest jazda na tzw. Letnich oponach w zimę oraz jakie mogą wyniknąć z tego samochód, którym w czasie zdarzenia poruszał się kierowca, był wyposażony w system zapobiegania blokowaniu się kół w czasie hamowania (ABS)? Są to jedynie przykłady pytań, tak naprawdę nie ma żadnych ograniczeń w zadawaniu pytań (oprócz powyższych, które przedstawiłem w skrócie), a precyzyjne zadawanie pytań pozwoli uzyskać takich odpowiedzi, których oczekujemy by padły podczas procesu. W sprawach o przestępstwa i wykroczenia drogowe czasem decydujące znaczenie ma mały szczegół. Sztuką jest dostrzeżenie go i wykorzystanie w odpowiedni jest wspierana przez Tomczak Legal Mateusz Tomczak. Jeśli potrzebujesz pomocy, koniecznie skontaktuj się biuro@ Jeśli zainteresowała Cię tematyka przestępstw oraz wykroczeń drogowych koniecznie odwiedzaj strone oraz na Instagramie LegalnaFura Literatura: J. Jerzewska „od oględzin do opinii biegłego. Poradnik dla prowadzących postepowanie karne”, Warszawa 2010M. Olężałek, Metodyka pracy adwokata i radcy prawnego w sprawach przestępstw oraz wykroczeń drogowych, Warszawa 2020W. Kotowski, Formułowanie pytań do biegło, Palestra 2010, nr 1-2
od wyroku Sądu Okręgowego w S. z dnia 14 grudnia 2016 r., sygn. akt I C 227/15. uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w S., pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego. Na oryginale właściwe podpisy. Sygn. akt V ACa 128/17.
Dowód z opinii biegłego to jeden z częściej wykorzystywanych dowodów w procesie cywilnym. Powołanie biegłego jest konieczne, gdy do rozstrzygnięcia problemu, który pojawił się w toku procesu, niezbędne jest posiadanie wiadomości specjalnych (specjalistycznej wiedzy). Sprawdź, czym jest opinia biegłego i co należy wiedzieć o dowodzie z opinii! Biegły sądowy – kto to? W wypadkach wymagających wiadomości specjalnych, sąd po wysłuchaniu wniosków stron co do liczby biegłych i ich wyboru, może wezwać jednego lub kilku biegłych w celu zasięgnięcia ich opinii. Prezes sądu okręgowego ustanawia biegłych i prowadzi ich listę. Biegłym może być ustanowiona osoba, która korzysta z pełni praw cywilnych i obywatelskich, ukończyła 25 rok życia, posiada teoretyczne i praktyczne wiadomości specjalne w danej gałęzi nauki, techniki, sztuki, rzemiosła, a także innej umiejętności, dla której ma być ustanowiona, daje rękojmię należytego wykonywania obowiązków biegłego, wyraża zgodę na ustanowienie jej biegłym, a posiadane wiadomości specjalne wykaże dokumentami lub innymi dowodami. Biegłym może być zatem zarówno osoba wykształcona w danym kierunku, ale i nieposiadająca dorobku naukowego, lecz będąca fachowcem w danej dziedzinie. Oprócz biegłych stałych, czyli wpisanych na listę przy sądzie okręgowym, istnieje również możliwość powołania biegłych ad hoc (spoza listy; powołani jedynie do sporządzenia opinii w konkretnym procesie). Takiego biegłego sąd powoła wtedy, gdy biegli sądowi z listy nie dysponują odpowiednią wiedzą specjalistyczną lub gdy inne okoliczności przemawiają za tym, by to właśnie osoba spoza listy wypowiedziała się w danej sprawie. Strony mają możliwość wskazania osoby, która ich zdaniem ma wiedzę specjalną w zakresie, w którym ma zostać wydana opinia biegłego. Mogą wnioskować o powołanie zarówno biegłego z listy, jak i spoza niej. Sąd nie jest jednak związany takim wnioskiem. Jako strona masz możliwość złożenia wniosku o powołanie biegłego, ze wskazaniem konkretnej osoby, która twoim zdaniem ma odpowiednie kompetencje do wypowiedzenia się w sprawie. Sąd nie jest jednak związany takim wnioskiem. Opinie w sprawie mogą być również wydawane przez instytuty naukowe i naukowo–badawcze. Kiedy sąd powoła biegłego? Sąd ma obowiązek powołać biegłego zawsze wtedy, gdy rozstrzygnięcie danej kwestii wymaga wiadomości specjalnych. Powołanie biegłego będzie konieczne w szczególności w celu: oceny autentyczności pisma, oceny stanu zdrowia osób ubiegających się o świadczenia rentowe lub jednorazowe odszkodowanie z ZUS, oceny przyczyny zgonu, ustalenia czy doszło do naruszenia prawa z rejestracji wzoru przemysłowego, ustalenia wartości nieruchomości itd. Warto pamiętać, że jeżeli pojawia się konieczność skorzystania z wiadomości specjalnych, to sąd nie może rozstrzygnąć danej kwestii w oparciu o własną wiedzę nie powołując biegłego. Zaniechanie powołania biegłego w sytuacji, gdy było to niezbędne, może stanowić przyczynę odwoławczą i być podstawą ewentualnej apelacji. Czym jest opinia biegłego? Rezultatem pracy biegłego jest opinia, w której biegły odpowiada na pytania zadane przez sąd. Opinia biegłego może być przedstawiona zarówno na piśmie jak i ustnie – o formie decyduje sąd. Sąd może zarządzić okazanie biegłemu akt sprawy i przedmiotu oględzin oraz zarządzić, aby brał udział w postępowaniu. Sąd może dodatkowo zażądać ustnego wyjaśnienia opinii złożonej na piśmie lub w razie potrzeby, zażądać dodatkowej opinii od tego samego lub innego biegłego. Jakie jest prawo żądania wyłączenia biegłego? Aż do ukończenia czynności biegłego strona może żądać jego wyłączenia. Biegły jest wyłączony z mocy samego prawa: w sprawach, w których jest stroną lub pozostaje z jedną ze stron w takim stosunku prawnym, że wynik sprawy oddziałuje na jego prawa lub obowiązki; w sprawach swego małżonka, krewnych lub powinowatych w linii prostej, krewnych bocznych do czwartego stopnia i powinowatych bocznych do drugiego stopnia; w sprawach osób związanych z nim z tytułu przysposobienia, opieki lub kurateli; w sprawach, w których był lub jest jeszcze pełnomocnikiem, albo był radcą prawnym jednej ze stron; w sprawach, w których w instancji niższej brał udział w wydaniu zaskarżonego orzeczenia, jak również w sprawach o ważność aktu prawnego z jego udziałem sporządzonego lub przez niego rozpoznanego, oraz w sprawach, w których występował jako prokurator; w sprawach o odszkodowanie z tytułu szkody wyrządzonej przez wydanie prawomocnego orzeczenia niezgodnego z prawem, jeżeli brał udział w wydaniu tego orzeczenia. Niezależnie od powyższych przyczyn, strony mogą żądać wyłączenia biegłego, jeżeli istnieje okoliczność tego rodzaju, że mogłaby wywołać uzasadnioną wątpliwość co do bezstronności biegłego w danej sprawie. Strony mogą żądać wyłączenia biegłego zawsze wtedy, gdy mają wiedzę o okolicznościach, które mogłyby wywołać uzasadnioną wątpliwość co do bezstronności biegłego w danej sprawie. Gdy strona zgłasza wniosek o wyłączenie biegłego po rozpoczęciu przez niego czynności, obowiązana jest uprawdopodobnić, że przyczyna wyłączenia powstała później lub że przedtem nie była jej znana. Nie można żądać wyłączenia, jeżeli do sporządzenia opinii powołana została instytucja naukowa (jednostka badawcza). Zarzuty do opinii biegłego – argumenty Jako strona w procesie cywilnym mamy prawo wypowiedzieć się co do zgromadzonych dowodów, w tym przedstawić swoje zarzuty do sporządzonej przez biegłego opinii. Zarzuty te mogą doprowadzić do tego, że sąd zażąda opinii uzupełniającej, zasięgnie opinii innego biegłego lub uzna opinię za niewiarygodną w ramach swobodnej oceny dowodów – uznając rację przedstawionych przez stronę argumentów. Mając na uwadze wymogi jakie stawiane są dowodom z opinii biegłych, formułując zarzuty można oprzeć się na następujących argumentach: brak odpowiedniego poziomu fachowości biegłego – obecnie zwiększa się poziom specjalizacji i odrębność dziedzin wiedzy, dlatego warto zwrócić uwagę na specjalizację biegłego w kontekście przedmiotu zleconej opinii; biegły nie może wkraczać w kompetencje sądu, zatem nie może wypowiadać się, która ze stron ma rację w sporze; opinia biegłego powinna być rzetelna – powinna odwoływać się do konkretnych źródeł i wskazywać na wybraną metodę badań; opinia biegłego powinna być logiczna, a wnioski jasne i spójne; uzasadnienie opinii powinno umożliwiać jej sądową kontrolę; opinia powinna być jasna – pozwolić na zrozumienie wyrażonych w niej ocen i poglądów, sposobu dochodzenia do nich, jak również powinna być pozbawiona wewnętrznych sprzeczności; opinia biegłego powinna być pełna – powinna udzielać odpowiedzi na wszystkie postawione przez sąd pytania, uwzględniać wszystkie udostępnione materiały. Wydanie orzeczenia w oparciu o opinię niejasną, niepełną czy nierzetelną, może stanowić naruszenie granic swobodnej oceny dowodów z art. 233 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego, a zatem może być podstawą odwoławczą w postępowaniu apelacyjnym.
Kraków, 29 VI 2015r. Wizje lokalne w aspekcie wykonywania opinii przez biegłych o specjalności budowlanej na zlecenie Sądu. Seminarium na temat: Metodologia opracowania opinii i ekspertyz w budownictwie dla potrzeb postępowań sądowych Mgr inż. Leszek Dybał – biegły Sądu Okręgowego w Krakowie * Istotność wizji lokalnej w
Większość osób – zwłaszcza tych, które uczestniczyły kiedykolwiek w procesie sądowym – spotkała się z dowodem w postaci opinii biegłego sądowego. Zazwyczaj jednak nie zdajemy sobie sprawy, jakie dokładnie obowiązki posiada biegły sądowy, kto go powołuje, a zwłaszcza jakie znaczenie może mieć wydana przez biegłego sądowego opinia na wyrok to jest biegły sądowy?Biegły sądowy jest osobą posiadającą bogate doświadczenie zawodowe i uznaną za eksperta w swojej dziedzinie. Taki specjalista powołany zostaje przez sąd w postępowaniu sądowym w celu zbadania danej kwestii i przedstawiania specjalistycznej opinii o okolicznościach mających znaczenie dla wyniku sprawy sądowej, a których z uwagi na brak odpowiedniej wiedzy nie może samodzielnie rozstrzygnąć postępowania karnego i cywilnego wyróżniają trzy rodzaje biegłych sądowych. Należą do nich:Biegli sądowi, czyli osoby wpisane na listę sądu ad hoc powoływani do konkretnej biegłego sądowego z zakresu rekonstrukcji wypadków drogowychKluczowym dowodem w każdej sprawie dotyczącej wypadku drogowego jest opinia biegłego sądowego z zakresu rekonstrukcji wypadków drogowych. Biegli sądowi o takiej specjalizacji czasami opisywani są też jako biegli z zakresu ruchu drogowego, czy biegli z zakresu techniki samochodowej i kryminalistycznej rekonstrukcji wypadków sądowy z zakresu rekonstrukcji wypadków powołany zostaje w zasadzie w każdej sprawie karnej dotyczącej wypadku drogowego. Biegłego sądowego z zakresu wypadków nie powołuje się tylko wyjątkowo, np. w sytuacji, gdy przebieg wypadku został utrwalony na zapisie z jakiejś kamery lub za pośrednictwem wideo-rejestratora. We wszystkich innych sytuacjach biegły sądowy do spraw wypadków drogowych musi zostać zawiera opinia biegłego?Opinia biegłego sądowego z zakresu rekonstrukcji wypadków drogowych zawiera opis całego zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego oraz ustalenia takiego biegłego dotyczące w szczególności:prędkości, z jaką poruszał się pojazd lub pojazdy w chwili wypadku,czy i jakie manewry obronne podjęli uczestnicy wypadku drogowego,czy poszczególni uczestnicy wypadku drogowego zachowali się nieprawidłowo i na czym dokładnie ta nieprawidłowość polegała,który z uczestników wypadku drogowego stworzył stan zagrożenia na drodze i sytuację wypadkową,który z uczestników wypadku drogowego przyczynił się do zaistnienia wypadku drogowego,ile poszczególni uczestnicy wypadku drogowego mieli możliwość uniknięcia wypadku i czy możliwość tą kwestie należą do najważniejszych, jakie musi zbadać biegły z zakresu rekonstrukcji wypadków drogowych. Ale czasami taki biegły musi odpowiedzieć na również na inne pytania, jak np. kto w chwili wypadku drogowego zajmował miejsce kierowcy. Takie pytanie zadawane jest biegłemu sądowemu w sytuacji, gdy ze zgromadzonych dowodów nie wynika, kto prowadził pojazd albo gdy wynikają z niego rozbieżne ustala biegły?W takiej sytuacji biegły z zakresu rekonstrukcji wypadków drogowych musi ustalić w jaki sposób przemieszczał się samochód w chwili wypadku oraz w jaki sposób przemieszczały się ciała osób jadących samochodem w momencie wypadku drogowego i jego poszczególnych fazach. Oprócz tego, biegłemu z zakresu rekonstrukcji wypadków drogowych często zadawane jest pytanie – zwłaszcza w sprawach cywilnych – o to, czy dany uczestnik wypadku (kierowca lub pasażer) miał zapięte pasy bezpieczeństwa w momencie biegłych często należą do wadliwychOpinie biegłych sądowych z zakresu rekonstrukcji wypadków drogowych niestety dość często można uznać za wadliwe. Błędy biegłych o takiej specjalizacji polegają przede wszystkim na pomijaniu istotnych dowodów lub okoliczności, przyjmowaniu nieprawidłowych parametrów, w tym opieraniu się na niewłaściwej prędkości administracyjnie dopuszczalnej w miejscu wypadku, a także na przedstawianiu w opinii własnych opinii na temat interpretacji obowiązujących przepisów należy, że biegły z zakresu wypadków drogowych nie powinien wypowiadać się na temat obowiązujących przepisów, ponieważ to należy wyłącznie do sądu rozpoznającego sprawę. Zadaniem biegłego jest udzielenie odpowiedzi wyłącznie na te pytania, które wymagają fachowej wiedzy, doświadczenia, czy dysponowania specjalistycznymi programami komputerowymi. Zawarcie w opinii biegłego własnych ocen w zakresie tego, który z uczestników wypadku drogowego naruszył przepisy i dlaczego, skutkuje tym, że następnie sąd bardzo często bezrefleksyjnie podziela tę okazuje się, że biegły z zakresu rekonstrukcji wypadków drogowych niezasadnie ustalił, że do zaistnienia wypadku przyczynił się poszkodowany. Skutkiem tego błędu później zostaje obniżone odszkodowanie przez zakład ubezpieczeń, w wyniku czego osoba poszkodowana w wypadku drogowym otrzymuje znacznie mniejsze odszkodowanie niż powinna. Zdarzają się też sytuacje, że biegły z zakresu ruchu drogowego błędnie uzna, że kierowca danego pojazdu nie ponosi odpowiedzialność za wypadek, w sytuacji gdy rzetelna analiza wypadku prowadzi do zgoła odmiennych biegłych można kwestionować i powoływać innych biegłychNależy pamiętać, że opinię biegłego sądowego z zakresu rekonstrukcji wypadków drogowych można zakwestionować, tak jak każdy inny dowód w sprawie. W dalszej kolejności można domagać się wydania przez takiego biegłego opinii uzupełniającej albo nawet powołania innego biegłego z zakresu ruchu drogowego. Niestety zdecydowana większość (a w zasadzie prawie wszystkie) kancelarie zajmujące się uzyskiwaniem odszkodowań przyjmują za pewnik ustalenia biegłego i nie kwestionują np. ustalonego przez biegłego rzekomego przyczynienia poszkodowanego, prowadząc w ten sposób do uzyskania dla niego zbyt małego jesteś niezadowolony z wydanej w Twojej sprawie opinii biegłego sądowego z zakresu rekonstrukcji wypadków drogowych, w tym jeśli biegły przyjął, że przyczyniłeś się w jakikolwiek sposób do wypadku albo że ponosić wręcz wyłączną winę za wypadek drogowy, to koniecznie skontaktuj się z nami i prześlij nam opinię biegłego w celu otrzymania rzetelnej analizy i wskazania, czy opinię tę można rodzaju biegłych sąd powołuje w sprawach o odszkodowanie powypadkowe?Oprócz biegłego z zakresu rekonstrukcji wypadków drogowych, w sprawach o odszkodowanie po wypadku sąd zazwyczaj decyduje się powołać biegłych lekarzy (np. psychologów, psychiatrów, chirurgów, ortopedów).Biegły sądowy lekarzBiegły sądowy, który jest lekarzem ma zadanie ocenić wpływ wypadku drogowego na stan zdrowia poszkodowanego, w tym ocenić rozstrój zdrowia, naruszenia sprawności organizmu czy stopień poniesionego uszczerbku na zdrowiu. Rozmiar uszczerbku na zdrowiu ma istotny wpływ na wysokość należnego odszkodowania, więc im jest on wyższy, tym wyższe odszkodowanie należy się sądowy psychologOpinia biegłego psychologa wykorzystywana jest głównie w sprawach o odszkodowanie dla rodzin, które doznały krzywdy wskutek śmierci osoby najbliższej, nawet jeśli członkowie rodziny zmarłego nie korzystali po wypadku z pomocy psychologa albo ona opisaniu przeżyć psychicznych, jakie towarzyszyły poszkodowanym po śmierci osoby najbliższej oraz określeniu, czy i jaki wpływ wywierały i wywierają na ich obecne życie, czy nadal przeżywają żałobę oraz jakie występują rokowania na przyszłość po stracie kogoś bliskiego. Badanie prowadzone przez biegłego psychologa lub psychiatrę będzie polegało przede wszystkim na rozmowie z poszkodowanym oraz obserwacji jego sądowy psychiatraZadaniem biegłego psychiatry jest natomiast stwierdzenie stanu zdrowia psychicznego poszkodowanych, np. czy doznali oni uszczerbku na swoim zdrowiu psychicznym, w szczególności, czy wystąpiła u nich jakaś choroba psychiczna (jak np. depresja) lub jakiekolwiek zaburzenia obowiązki ciążą na biegłym sądowym? W jakiej postaci wydaje opinie?Do najważniejszych obowiązków biegłego sądowego należą: analiza dostarczonej mu dokumentacji, przeprowadzenie badań i eksperymentów pozwalających na uzyskanie odpowiedzi na zadane przez sąd pytania oraz sporządzenie, zazwyczaj w formie pisemnej, opinii opisującej nie tylko ich przebieg, ale również wypływające z nich wnioski. Badanie poszkodowanego (o ile jest konieczne) odbywa się w miejscu zatrudnienia biegłego sądowego, w uzgodnionym wcześniej z poszkodowanym sądowy lekarz chirurg lub ortopeda podda poszkodowanego oględzinom ciała oraz specjalistycznym badaniom medycznym, mającym na celu ocenę jego stanu zdrowia, określenie rozmiaru uszczerbku na zdrowiu, ocenę fizycznej sprawności oraz ustaleniem rokowań na biegłego musi być jasna (napisana językiem zrozumiałym dla sądu oraz stron) i spójna (wyniki badań, stwierdzenia i wnioski nie mogą sobie wzajemnie przeczyć). Jeśli zachodzą wątpliwości co do treści stanowiska biegłego, sąd albo zobowiązuje go do wydania pisemnej opinii uzupełniającej albo wzywa go na rozprawę w celu sądowy – kto może nim zostać?Biegłym sądowym może zostać osoba, posiadająca wiadomości specjalne w określonej dziedzinie. Pod pojęciem „wiadomości specjalnych” należy rozumieć wiedzę, przewyższającą informacje posiadane w danej dziedzinie przez osobę o przeciętnym wykształceniu. Wiadomości specjalne, posiadane przez biegłego, mogą dotyczyć każdej dziedziny życia społecznego, np. medycyny, nauki, techniki, sądowy powinien spełniać następujące kryteria: Dana osoba musi korzystać z pełni praw cywilnych i obywatelskich. Biegły sądowy musi mieć ukończone 25 lat. Należy udokumentować posiadanie teoretycznych i praktycznych wiadomości specjalnych w danej gałęzi nauki, techniki, sztuki, rzemiosła, a także innej umiejętności, dla której ma być rękojmię należytego wykonywania obowiązków przede wszystkim wyrazić zgodę na ustanowienie jej powołaniu biegłego sąd postanowi w sytuacji, gdy sama znajomość prawa nie pozwala na rozstrzygnięcie danej sprawy, a więc gdy ze względu na brak wiadomości specjalnych w określonych dziedzinach, sąd nie może oszacować krzywdy lub szkody i wydać wyroku. Dzieje się tak w sprawach, w których konieczne jest dokonanie oceny stanu zdrowia psychicznego jednej ze stron (wówczas należy powołać biegłego lekarza psychiatrę) lub w sprawach dotyczących wypadków (wtedy sądy korzystają z pomocy lekarzy i psychologów). I właśnie w sprawach o odszkodowanie powypadkowe to od opinii biegłych lekarzy zależy bardzo dużo – żeby nie powiedzieć, że mają decydujący biegłego sądowego – najważniejszy dowód w sprawie?Opinie biegłych stanowią dowód o szczególnym znaczeniu dla wyniku postępowania. Wskazać należy, że choć przepisy prawa nie precyzują, że przy wyrokowaniu sąd powinien kierować się zawartymi w opiniach wnioskami, to jednak ocena przydatności dowodu należy do sądu, który często wobec braku innych niezbitych dowodów bierze je za podstawę orzekania. Wynika to przede wszystkim z natury postępowania w sprawach o tej kategorii należą bowiem sprawy bardzo delikatne, w których sąd musi oszacować rozmiar szkody lub krzywdy doznanej przez powodów. Dowodami w takich sprawach są czasem jedynie zeznania świadków oraz powodów, przez co ocena stopnia poszkodowania ma charakter subiektywny. Aby wprowadzić element pewności do procesu oszacowania, sąd postanawia zwrócić się do biegłych, którzy – jako eksperci w danej dziedzinie – potrafią w jego ocenie obiektywnie spojrzeć na poszczególne okoliczności sądowy – jak sąd go wybiera? Czy łatwo znaleźć naprawdę kompetentnego biegłego?Przy wyborze biegłego sąd ma ograniczone pole wyboru. Zazwyczaj korzysta z biegłych, których nazwiska figurują na liście biegłych sądowych danego sądu. Warto przy tym zaznaczyć, że każda z tych osób jest fachowcem w swojej dziedzinie i posiada wiadomości specjalne wymagane do sporządzenia w sprawach szczególnie skomplikowanych, w których wiedza biegłych sądowych może okazać się niewystarczająca dla potrzeb postępowania sądowego, sąd może zwrócić się o wydanie opinii do instytutu naukowego lub badawczo-naukowego, zrzeszającego specjalistów z różnych dziedzin. Przykładem takiego instytutu jest Instytut Ekspertyz Sądowych im Prof. dra Jana Sehna w w przypadku, kiedy ekspertyza biegłego budzi zastrzeżenia?W przypadku, gdy sąd ma wątpliwości co do wyników ekspertyzy (jest niespójna, niejasna, niekompletna) może wydać postanowienie o wydaniu opinii uzupełniającej przez tych samych biegłych lub powołać innych opinii uzupełniającej jest wyjaśnienie wątpliwości sądu, powstałych podczas analizy treści dotychczasowej opinii, bądź też sformułowanie, pominiętych w poprzedniej opinii, odpowiedzi na stawiane przez sąd pytania. O dopuszczeniu dowodu z opinii dodatkowej, sporządzonej przez innych biegłych, sąd postanawia zazwyczaj wtedy, gdy opinia pierwszego biegłego budzi wątpliwości albo gdy istnieją rozbieżności między wynikami ekspertyz sporządzonych przez kilku biegłych powołanych w sprawie. O sporządzenie opinii uzupełniającej może zawnioskować również strona postępowania, jednak ostateczna decyzja w tej sprawie należy zawsze do biegłego – czy można się od niej odwołać?Jak już zostało wskazane powyżej, opinia biegłego stanowi istotny dowód w sprawie. Jeśli strona postępowania sądowego ma do niej zastrzeżenia, może poinformować o tym sąd oraz zawnioskować o wydanie opinii uzupełniającej. Co istotne, sam fakt, że ekspertyza jest niekorzystna dla strony, nie przekona sądu do powołania innego biegłego. Aby przekonać sąd do wydania takiego postanowienia, trzeba posłużyć się argumentami obiektywnymi, a więc wykazać, że jest ona niejasna lub instytucja biegłych sądowych jest niezwykle ważna, a ich opinie mają ułatwiać organom sądu należytą ocenę zebranego materiału, i choć nie muszą przesądzać o rozstrzygnięciu sprawy, w praktyce często stanowią jeden z najistotniejszych dowodów, na których opiera się wyrok. Przed rozpoczęciem procesu sądowego warto poznać ich obowiązki, a w razie opinii działającej na naszą niekorzyść wiedzieć, że można i należy ją porady dotyczącej biegłych sądowych? Napisz:Opinia biegłych a wyrok sąduOcena: (głosy: 33)
Dana osoba musi korzystać z pełni praw cywilnych i obywatelskich. Biegły sądowy musi mieć ukończone 25 lat. Należy udokumentować posiadanie teoretycznych i praktycznych wiadomości specjalnych w danej gałęzi nauki, techniki, sztuki, rzemiosła, a także innej umiejętności, dla której ma być ustanowiona.
Fot. Ultima RatioRobert Szczepanek, współtwórca Ultima RatioBankructwo lub sukces firmy zależy czasem od opracowania biegłego sądowego, wydającego opinie w sprawie sądowej. Szybkość realizacji takiego opracowania przez specjalistę w czasie rozprawy decyduje niejednokrotnie o przyszłości przedsiębiorstwa. Niestety – na opinie biegłych w sądach powszechnych trzeba często czekać 3-6 miesięcy. Czy można krócej? Na te pytanie starają się odpowiedzieć mec Robert Szczepanek, współtwórca pierwszego w Polsce, w pełni elektronicznego, notarialnego sądu polubownego Ultima Ratio oraz dr inż. arch. Adam Baryłka, Prezes Polskiego Stowarzyszenia Rzeczoznawców i Biegłych Sądowych w Warszawie. W Polsce brakuje biegłych sądowych. Mała lokalna firma- podwykonawca budowy kładki nad torami- czeka na zapłatę 200 tysięcy złotych z tytułu wykonanych prac. Generalny wykonawca kwestionuje wykonanie przedmiotu umowy. Sprawa trafia do sądu, bada ją biegły sądowy – ekspert, który pomaga właściwie ocenić materiał dowodowy. Opinia jest gotowa po 5 miesiącach. W tym czasie mała lokalna firma ma kłopoty z płynnością, czasem bankrutuje. Do takich sytuacji dochodzi często w różnych branżach polskiej gospodarki. Dlaczego wykonanie takiego opracowania trwa tak długo? Należy pamiętać, że średnia rynkowa wartość prywatnej opinii rzeczoznawcy w zależności od specjalności waha się od 5 do 7 tysięcy złotych. Tymczasem wynagrodzenie biegłych sądowych (tych samych specjalności) w sądach powszechnych jest regulowane przez rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości, a jego wysokość w 2018 roku wynosiła co do zasady… 22,90 złotych za godzinę. „Matematyka jest nieubłagana – aby wynagrodzenie biegłego sądowego za jedną opinię sporządzoną na zlecenie sądu powszechnego odpowiadało realiom rynkowym, biegły musi ją przygotowywać… 262 godziny. Innymi słowy, za szybkie przygotowanie opinii jest on karany niższym wynagrodzeniem! Po co się więc spieszyć? Między innymi z tego powodu brakuje przy sądach powszechnych biegłych, a opinie są wydawane długimi miesiącami”- komentuje Robert Szczepanek, współtwórca Ultima Ratio. Opinia on-line w 10 dni? Pozyskiwanie opinii biegłych sądowych znacznie szybciej jest możliwe, o ile zostanie potraktowane jak normalny, dobrze zaplanowany i powtarzalny proces. Tak się dzieje w pierwszym w Polsce w pełni on-line sądzie polubownym ULTIMA RATIO, dzięki współpracy tej instytucji z Polskim Stowarzyszeniem Rzeczoznawców i Biegłych Sądowych w Warszawie. Stowarzyszenie to zrzesza kilkuset członków i jest największą organizacją rzeczoznawców i biegłych sądowych w Polsce. A jak wygląda wydanie opinii w 10 dni? Otóż, arbiter ULTIMA RATIO prowadzący sprawę przesyła wprost z systemu zlecenie wykonania opinii do Stowarzyszenia, to zaś wskazuje eksperta pożądanej specjalności. Biegły, zaraz po przyjęciu zlecenia, otrzymuje dostęp do profilu sprawy w serwisie internetowym Ultima Ratio. To tam biegły zapoznaje się z materiałem dowodowym. Jak łatwo zauważyć, biegły może zacząć pracę od razu i pracować w czasie i miejscu według własnego uznania. Jeżeli sytuacja wymaga bezpośredniego kontaktu biegłego z przedmiotem opinii, Stowarzyszenie wskazuje biegłego z konkretnej, najbliższej miejscowości. „Po przygotowaniu opinii, biegły prezentuje ją bezpośrednio w serwisie Ultima Ratio, na profilu danej sprawy. Na jej czacie odpowiada na pytania i wątpliwości stron. Opinie z pięciu najbardziej popularnych specjalności: rachunkowości, grafologii, techniki samochodowej, szacowania wartości ruchomości i nieruchomości oraz z informatyki – są realizowane co do zasady w terminie 10 dni od daty zlecenia. Co ważne wynagrodzenie biegłych zostało ustalone z góry i ma charakter ryczałtowy za sporządzenie jednej opinii z danej specjalności.” - komentuje Adam Baryłka, Prezes Polskiego Stowarzyszenia Rzeczoznawców i Biegłych Sądowych. Dodatkowo w Ultima Ratio pracę biegłych koordynuje zewnętrzna, wyspecjalizowana organizacja a nie – tak jak w sądach powszechnych – sędzia prowadzący sprawę. To pozwala uniknąć sytuacji, w której arbiter samodzielnie wybiera biegłych sądowych z listy, nie mając z nimi wcześniejszego kontaktu ani możliwości upewnienia się co do ich dostępności. Po drugie – biegły pracuje na profilu danej sprawy w serwisie Ultima Ratio – nie musi w konsekwencji czekać na akta sprawy ani uczestniczyć rozprawie sądowej celem odpowiedzi na zarzuty stron. W efekcie w Ultima Ratio opinia rzeczoznawcy dla danej sprawy i dla przedsiębiorcy wydawana jest w 10 dni. Ultima Ratio
.
